|
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
KISA ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE İLİŞKİN
USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Başlangıç Hükümleri
Amaç ve kapsam
MADDE 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı ve kapsamı; 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı
İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine
tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel
kriz, genel salgın ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma
sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti
tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinde, sigortalılara kısa
çalışma ödeneği ödenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Dayanak
MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik, 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası
Kanununun ek 2 nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 3- (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Bölgesel kriz: Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir
il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde
etkilenip sarsıldığı durumları,
c) Genel ekonomik kriz: Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan
olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerlerini ciddi anlamda
etkileyip sarstığı durumları,
ç) Genel salgın: Bir hastalığın veya enfeksiyon etkeninin ülke çapında
veya belirli bir bölgede çok geniş bir alanda yayılım gösterdiği ve
işyerlerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları,
d) Kısa çalışma: Üç ayı geçmemek üzere 4447 sayılı Kanunun ek 2 nci
maddesinde sayılan gerekçelerle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin, en az
dört hafta süreyle işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az
üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az
dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasını,
e) Kısa çalışma dönemi: Kısa çalışmanın başlama tarihi ile bitiş tarihi
arasındaki dönemi,
f) Kısa çalışma ödeneği: 6 ncı maddede belirtilen koşulların sağlanması
halinde sigortalıya yapılan ödemeyi,
g) Kısa çalışma süresi: Kısa çalışma dönemindeki haftalık
çalıştırılmayacak saati,
ğ) Kurum: Türkiye İş Kurumunu,
h) Kurum birimi: Çalışma ve İş Kurumu il müdürlükleri ile hizmet
merkezlerini,
ı) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığını,
i) Sigortalı: 4447 sayılı Kanun kapsamına giren bir işyerinde bir hizmet
akdine dayalı olarak çalışan ve çalıştığı süre içerisinde işsizlik sigortası
primi ödeyen kimseyi,
j) Sektörel kriz: Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan
olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer
sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumları,
k) Uygunluk tespiti: İşverenin kısa çalışma talebinin uygunluğuna ilişkin
iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme faaliyetlerini,
l) Yönetim Kurulu: Türkiye İş Kurumu Yönetim Kurulunu,
m) Zorlayıcı sebep: İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan,
önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân
bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin
tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan
dönemsel durumları ya da işyerinin fiziken doğrudan olumsuz etkilendiği
deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri
durumları,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Kısa Çalışma Talebi ve Talebin Değerlendirilmesi
Kısa çalışma talebi
MADDE 4- (1) Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz, genel salgın ile
zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden işveren;
Kurum birimine Kurum tarafından belirlenecek yöntemle talebini iletir ve
varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına yazılı olarak bildirimde
bulunur.
(2) İşveren talebinde;
a) Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz, genel salgın ile
zorlayıcı sebeplerin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu
belirtmek,
b) İşyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi
sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil
numarasını belirtmek,
c) Kurumca belirlenen şekilde hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak
sigortalılara ait kısa çalışma dönemi ve kısa çalışma sürelerine ilişkin
bilgileri içeren listeyi bildirmek,
zorundadır.
(3) Kısa çalışma dönemi, kısa çalışma başlama tarihi dâhil üç ayı
geçemez. İşveren tarafından farklı tarihlerde aynı başvuru gerekçesi ile
birden fazla kısa çalışma talebinde bulunulması halinde, üç aylık süre ilk
talebin kısa çalışma başlangıç tarihinden itibaren hesaplanır. Belirlenen
kısa çalışma dönemi içerisinde kalması koşuluyla, işveren tarafından her bir
sigortalı için uygulanacak kısa çalışma başlama tarihi farklı olabilir.
Başvuruya konu kısa çalışma dönemi, işyeri için dört haftadan az olamaz. Başvuruda
kısa çalışma uygulamasına tabi tutulacağı bildirilen sigortalılar için kısa
çalışma dönemi, sigortalının iş sözleşmesinin sona ermesi, aynı işverene ait
diğer işyerine nakli veya iş sözleşmesinin askıya alınması durumları hariç,
dört haftadan az olamaz.
(4) Kısa çalışma başvurusu esnasında işyeri yönünden; işyerinde veya
işyerinin bir bölümünde uygulanan kısa çalışma süresi, işyerinin haftalık
normal çalışma süresinin üçte bir oranından az olamaz. Sigortalı yönünden ise
kısa çalışma uygulamasına tabi tutulan sigortalının kısa çalışma süresi,
sıfır olmamak kaydıyla üçte bir oranından daha az belirlenebilir.
Talebin değerlendirilmesi
MADDE 5- (1) İşverenin kısa çalışma talebi, öncelikle Kurum birimi tarafından
sebep ve şekil yönünden değerlendirilir.
(2) Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz, genel salgın ile dışsal
etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin
varlığı, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi ya da
bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde, Yönetim Kurulunca karara
bağlanır.
(3) İkinci fıkrada yer alan sebeplerle Yönetim Kurulunca alınmış bir
karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular Kurum birimi tarafından
reddedilir.
(4) İşyerinin fiziken doğrudan etkilendiği deprem, yangın, su baskını,
heyelan, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri durumlardan kaynaklanan
zorlayıcı sebep gerekçesiyle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici
olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen
veya kısmen geçici olarak durdurulmasına ilişkin kısa çalışma başvurularında
Yönetim Kurulu kararı aranmaz.
(5) Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik ve
benzeri durumlar gerekçesiyle yapılan başvurulardan işyerinin fiziken
doğrudan etkilenmediği ancak nakit darlığı, ödeme güçlüğü, pazar daralması ve
stok artışı gibi sebeplerle dolaylı olarak etkilendiği gerekçesiyle yapılan
başvurular Kurum birimi tarafından reddedilir.
(6) Kısa çalışma talepleri; Kurum birimi tarafından sebep ve şekil
yönünden inceleme tamamlandıktan sonra iş müfettişlerince uygunluk tespiti
yapılması amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderilir.
(7) Kurum birimi tarafından uygunluk tespiti yapılması amacıyla Rehberlik
ve Teftiş Başkanlığına gönderilmiş olan ve uygunluk tespiti henüz
tamamlanmayan kısa çalışma başvurularında, iş müfettişlerinin uygunluk
tespiti sırasında gerekli gördüğü değişiklikler hariç olmak üzere, işverenler
tarafından kısa çalışma döneminin değiştirilmesi, kısa çalışma süresinin
artırılması ve/veya kısa çalışma uygulamasına yeni sigortalı eklenmesi
hususunda herhangi bir değişiklik yapılamaz, aynı gerekçeyle yeni talep oluşturulamaz.
(8) Uygunluk tespiti sonucu ilgili Kurum birimine gönderilir. Uygunluk
tespiti sonuçları Kurum birimince işverene bildirilir. İşveren durumu,
işyerinde sigortalıların görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş
sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir. İlan yoluyla sigortalılara
duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi sigortalılara bildirim
yapılır.
(9) Uygunluk tespiti tamamlanan başvurularda yer alan sigortalılar için
aynı kısa çalışma gerekçesi ile kısa çalışma döneminin uzatılması, kısa
çalışma süresinin artırılması ve/veya kısa çalışma uygulamasına yeni
sigortalı eklenmesi talepleri, ilk talebin devamı olan yeni başvuru olarak
değerlendirilerek Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına uygunluk tespiti yapılması
için gönderilir. Bu kapsamdaki başvuruların başlama tarihi, ilk kısa
çalışmanın başlama tarihinden önce olamaz.
(10) Kısa çalışma uygulanan işyerinde kısa çalışmaya tabi tutulan bir
sigortalının, aynı işverene ait diğer işyerine nakli halinde, sigortalının
nakledildiği işyerinde kısa çalışmaya tabi tutulabilmesi için nakledildiği
işyeri tarafından söz konusu sigortalı için yeni kısa çalışma başvurusunda
bulunulması gerekir.
(11) Kısa çalışma başvurusu ve uygunluk tespitine ilişkin diğer hususlar
Kurum ve/veya Bakanlık tarafından belirlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları
MADDE 6- (1) Sigortalının kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için;
a) İşverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması,
b) Sigortalının kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 120 gün hizmet
akdine tabi olması ve son üç yılda en az 450 gün sigortalı olarak çalışıp
işsizlik sigortası primi ödemiş olması,
gerekir.
Kısa çalışma ile kısa çalışma ödeneğinin miktarı ve ödenmesi
MADDE 7- (1) Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, 22/5/2003 tarihli ve 4857
sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre uygulanan aylık asgari ücretin
brüt tutarının % 150’sini geçmemek üzere, sigortalının son on iki aylık prime
esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %
60’ıdır.
(2) Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma
süresi kadardır.
(3) Kısa çalışma döneminde, kısa çalışmanın başladığı ve sona erdiği
aylar parmak hesabı yapılarak fiili gün sayısı üzerinden; ara aylar, şubat
ayı dâhil, 30 gün üzerinden değerlendirilir.
(4) Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini
tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler için aylık olarak hesaplanır.
(5) Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde
yapılacağı zaman aralığı, işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate
alınarak işverence belirlenir.
(6) Kısa çalışma uygulamasına tabi tutulan sigortalının çalışılmayan
hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa
çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren
ve Kurum tarafından ödenir.
(7) Kısa çalışma ödeneği, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak
kaydıyla fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresi üzerinden verilir. Sosyal
Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve
prim hizmet beyannameleri ile uyumlu bir şekilde fiilen gerçekleşen kısa
çalışma süresinde, haftalık çalışma süresinin en az üçte bir oranında
azaltılmış olması kuralı aranmaz.
(8) Kısa çalışma döneminde fiili gerçekleşen kısa çalışma sürelerine
ilişkin bildirimler ve değişiklikler, kısa çalışma döneminin son ayına
ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin veya muhtasar ve prim hizmet
beyannamelerinin verilmesi gereken tarihi izleyen ayın sonuna kadar
işverenler tarafından Kurum birimine iletilmesi halinde ödemelerde esas
alınır.
(9) Birden fazla işyerinde çalışırken, çalıştıkları işyerlerinde kısa
çalışma uygulamasına tabi tutulan sigortalılar adına işverenleri tarafından
ayrı ayrı bildirilen prim ödeme gün sayıları toplanır. Bu kişiler adına 30
günden eksik kalan gün sayısı kadar, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi
aşmamak kaydıyla kısa çalışma ödeneği ödenir. İlgili ayda toplamda 30 gün ve
üzeri prim bildirilmesi halinde, söz konusu ay için kısa çalışma ödeneği
ödenmez.
(10) Kısa çalışma uygulanacak kısmi süreli çalışan sigortalılar için kısa
çalışma süresi, sigortalının kısa çalışma döneminden önceki haftalık normal
çalışma süresinden fazla olamaz.
(11) İşyerinde iş sözleşmesi askıda olan sigortalı adına kısa çalışma
talebinde bulunulabilmesi için söz konusu sigortalının kısa çalışma başlama
tarihi veya öncesinde işe başlatılmış olması gerekir.
(12) İşvereni tarafından aynı işyerinden, aynı gerekçeyle, aynı sigortalı
için birden fazla kısa çalışma başvurusu yapılması halinde sigortalının kısa
çalışma hak sahipliği, sigortalının ilk başvurudaki kısa çalışma başlangıç
tarihi esas alınarak incelenir.
(13) Kısa çalışma ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak sigortalının
kendisine ödenir. Ödeme tarihini öne çekmeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanı yetkilidir.
(14) Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde,
ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40
ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.
(15) Sigortalının kısa çalışma ödeneği aldığı süre için, 31/5/2006
tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
gereği ödenecek sigorta primi, İşsizlik Sigortası Fonu tarafından Sosyal
Güvenlik Kurumuna aktarılır.
(16) Hak sahipliğine esas kısa çalışma başlama tarihi 1/3/2024 ve
sonrasında olan sigortalılar için, kısa çalışma ödeneği olarak ödenen
süreler, sigortalının aynı gerekçe ile yapılmış hak sahipliğine esas ilk kısa
çalışma talebinin başlama tarihinden itibaren üç yıl içerisindeki hizmet akdi
fesihlerine istinaden yapılacak işsizlik ödeneği ödemelerine ilişkin hak
sahipliği sürelerinden düşülür.
(17) Kısa çalışma ödeneği, damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve
kesintiye tabi tutulamaz, nafaka borçları dışında onda birinden fazlası
haczedilemez veya başkasına devir veya temlik edilemez.
(18) İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla
ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir. Sigortalının
kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise, ölen sigortalılara ait fazla
ödemeler hariç, yasal faizi ile birlikte sigortalıdan tahsil edilir.
Kısa çalışma ödeneğinin denetimi ve durdurulması
MADDE 8- (1) Kısa çalışma uygulamasına ilişkin işyerlerinin denetimi iş
müfettişlerince yapılır.
(2) Kısa çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde yapılan inceleme
sırasında işverenin ödenek alan sigortalıların çalışma süreleri ile ilgili
hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi ve iş müfettişinin yazılı
talebi halinde hakkında hatalı bilgi verilen sigortalı sayısı da dikkate
alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulur.
(3) Kısa çalışma başvurularında talebin uygunluğunun tespiti için
Bakanlık tarafından 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu
kapsamında yapılan giderler İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır. Bu
kapsamdaki harcamalar için Bakanlık tarafından belirlenecek tutar her ayın
25’inde talep edilir. Talep edilen bu tutar, bildirimin yapıldığı ayın en geç
son gününe kadar İşsizlik Sigortası Fonundan, Bakanlığın Merkez Saymanlık
Müdürlüğünün banka hesabına aktarılır. Bu madde kapsamında aktarılan tutarlardan,
herhangi bir sebeple Bakanlık hesabında fazla kalan miktarlar, bir sonraki
ayda talep edilecek miktardan düşülür. Bu maddede belirtilen tarihlerin hafta
sonu tatili veya resmi tatil gününe denk gelmesi halinde takip eden ilk iş
günü işlemler gerçekleştirilir. Ödeme işlemi gerçekleştikten sonra giderlere
ilişkin bilgi ve belgelerin birer nüshası Bakanlık tarafından Kuruma
gönderilir.
Kısa çalışma ödeneğinin kesilmesi ve durdurulması
MADDE 9- (1) Kısa çalışma ödeneği alanların, kısa çalışmaya tabi tutulduğu
işyerinde iş sözleşmesinin sona ermesi, farklı işyerine nakli, iş
sözleşmesinin askıya alınması, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir
sebeple silahaltına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi
nedeniyle işinden ayrılması, tutuklanması, hüküm giymesi, yurt dışına
çıkması, ölümü hallerinde söz konusu durumun gerçekleştiği tarih itibarıyla
ödenekleri kesilir veya durdurulur. Ayrıca, geçici iş göremezlik raporu
alınması durumunda raporun başladığı tarih itibarıyla kısa çalışma ödeneği
durdurulur.
İşverenin kayıt tutma ve bildirim zorunluluğu
MADDE 10- (1) İşyerinde kısa çalışma uygulanan işveren, sigortalıların çalışma
sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek
zorundadır.
(2) 9 uncu maddede belirtilen durumların gerçekleşmesi halinde işveren
tarafından Kuruma ilgili döneme ilişkin ödeme yapılmadan önce bildirim
yapılır. Söz konusu durumlar hakkında diğer kamu kurum ve kuruluşlarından
elektronik ortamda bilgi temin edilerek Kurum tarafından resen işlem
gerçekleştirilmesi halinde işverenlerin bildirim yapması gerekmez. Bildirim
yapılmayacak durumlar Kurum tarafından ilan edilir. Geç bildirimlere ilişkin
oluşan yersiz ödemeler hakkında 7 nci maddenin on sekizinci fıkrasına göre
işlem yapılır.
Kısa çalışmanın erken sona ermesi
MADDE 11- (1) İşveren, ilan ettiği süreden önce normal faaliyetine başlamaya karar
vermesi halinde durumu; Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi
sendikasına ve sigortalılara altı işgünü önce yazılı olarak bildirmek
zorundadır. Bildirimde belirtilen tarih itibarıyla kısa çalışma sona erer.
Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler hakkında 7 nci maddenin on
sekizinci fıkrasına göre işlem yapılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 12- (1) 30/4/2011 tarihli ve 27920 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kısa
Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Kısa çalışma başlama tarihi 1/3/2024 tarihinden
önce olan kısa çalışma uygulamalarında, 12 nci madde ile yürürlükten
kaldırılan Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
hükümlerinin uygulanmasına devam edilir.
(2) Kısa çalışma başlama tarihi 1/3/2024 tarihinden önce olan
sigortalının, kısa çalışma döneminde sigortalıya herhangi bir ödeme
yapılmaması ve işveren tarafından sigortalının fiilen kısa çalışmaya tabi
tutulmadığına dair bildirim yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği hak
sahipliği iptal edilir.
Yürürlük
MADDE 13- (1) Bu Yönetmelik 1/3/2024 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 14- (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
|
